Zmowy cenowe należą do czynów nieuczciwej konkurencji. To m.in. nielegalne porozumienie między firmami mające na celu kontrolowanie cen i ograniczenie konkurencji. Co grozi za zmowy cenowe?
Czym są zmowy cenowe?
Zmowy cenowe to jedne z najczęściej spotykanych niedozwolonych porozumień antykonkurencyjnych. Polegają na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów.
Zmowa cenowa nie została uregulowana konkretnie w przepisach. Można jednak powiązać ją z pojęciem „porozumienia ograniczającego konkurencję”, ujętym w ustawie z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów.
Zgodnie z jej brzmieniem: „Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym (…)”. W związku z tym, że przepisy nie określają formy ww. porozumienia, niełatwo jest udowodnić przedsiębiorcom dokonanie czynu eliminującego, ograniczającego lub naruszającego konkurencję.
Czym jest kartel?
Kartel to porozumienie lub praktyki uzgodnione przez co najmniej dwóch przedsiębiorców, którzy są wobec siebie konkurentami. Zmierza on do koordynowania działań konkurencyjnych na rynku lub wpływania na istotne czynniki konkurencji.
W szczególności dotyczy:
- ustalania lub koordynowania cen zakupu lub sprzedaży lub innych warunków transakcji handlowych, w tym dotyczących praw własności intelektualnej,
- ustalania poziomu produkcji lub sprzedaży,
- podziału rynków i klientów,
- ograniczenia przywozu lub wywozu,
- działań antykonkurencyjnych podejmowanych przeciwko innym konkurentom.
Jak wskazuje UOKiK, nielegalny jest zarówno sam zamiar wywarcia wpływu na konkurencję, jak i skutek zawartego porozumienia.
Porozumienia kartelowe stanowią szczególne zagrożenie dla gospodarki. Ich tajny charakter oraz długotrwały okres oddziaływania mogą spowodować trwałe zniekształcenie konkurencji, jak również przynieść szkodę gospodarce oraz konsumentom.
Zmowa cenowa – rodzaje
| Zmowa cenowa o charakterze horyzontalnym | Zmowa cenowa o charakterze wertykalnym |
| Porozumienie zawarte między przedsiębiorcami, którzy działają w tym samym segmencie rynku, zazwyczaj również w tej samej branży. | Porozumienie zawarte między podmiotami, które nie stanowią dla siebie konkurencji, ale są w jakiś sposób powiązane i wpływają nawzajem na swoje interesy. |
Zmowa cenowa – konsekwencje prawne
Zgodnie z wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 24 marca 2004 roku, sygn. akt XVII Ama 40/02, dla stwierdzenia naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów nie ma istotnego znaczenia czy doszło do ograniczenia, czy eliminacji konkurencji, skoro już sam cel może stanowić o nielegalności porozumienia.
Konsekwencje prawne zmowy cenowej określa art. 106 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z nim, prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 6.
Do odpowiedzialności może zostać pociągnięty również przełożony, jeśli doprowadza do sytuacji, w której jego podwładny świadomie realizuje założenia wnikające z zakazanej zmowy cenowej.
Kartel dealerów ciężarówek
W 2016 roku Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie „AT.39824 – Samochody ciężarowe”. Stwierdziła w niej, że producenci samochodów ciężarowych: MAN, Daimler/Mercedes, Fiat/Chrysler, Iveco, Volvo/Renault, PACCAR/DAF byli w latach 1997-2011 w zmowie cenowej, na mocy której ustalali wspólnie zawyżone ceny brutto samochodów ciężarowych.
Odszkodowania można było dochodzić do 27 czerwca 2020 roku.
Zmowa cenowa przy sprzedaży węgla – sprawa Atex
W postępowaniu prezesa UOKiK przeciwko spółce Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Atex ustalono, że kontrahenci Atexu zobowiązani byli do sprzedaży opału, którego asortyment i cena określone zostały w załączniku do umowy o współpracy. Kontrahent nie miał prawa do zmiany cen tych towarów.
Za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję Prezes UOKiK nałożył na spółkę Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Atex karę w wysokości prawie 2,5 mln zł.
Zmowa cenowa przy sprzedaży monitoringu – Dahua
Od 2016 roku spółka Dahua Technology Poland wpływała na politykę cenową dystrybutorów.
Spółka ustalała ceny minimalne:
- wysyłając swoim kontrahentom cenniki, poniżej których nie mogli sprzedawać produktów,
- przekazując swoim kontrahentom informacje o maksymalnych wysokościach rabatów, jakie mogą stosować,
- narzucając dystrybutorom sztywne ceny,
- ustalając wysokości stawek w ramach organizowanych przez siebie promocji.
W 2024 roku Prezes UOKiK nałożył grzywny w łącznej kwocie 37,01 mln zł, w tym 22,19 mln zł na Dahua Technology Poland. Ukarano też sześć współpracujących z nią spółek.
Zmowa cenowa – procedura leniency
Przedsiębiorcy uczestniczący w kartelu mają szansę na uniknięcie kary. By to osiągnąć, muszą podjąć współpracę z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, niezależnie od innych uczestników kartelu. W zamian za dowody potwierdzające zawarcie niedozwolonego porozumienia UOKiK odstępuje od wymierzenia kary lub ją zmniejsza. Taka możliwość wynika z programu łagodzenia kar (z ang. leniency – łagodność), który funkcjonuje w Polsce od 1 maja 2004 roku.
Odszkodowanie za zmowę cenową
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 kwietnia 2017 roku o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, poszkodowanemu przedsiębiorcy przysługują dwie możliwości postępowania.
Po pierwsze, poszkodowany przedsiębiorca może odwołać się do prezesa UOKiK w sprawie zmowy cenowej. Po uzyskaniu prawomocnej decyzji może on wystąpić do sądu o odszkodowanie. W tym przypadku sąd jest związany ustaleniem prezesa UOKiK w zakresie naruszenia prawa konkurencji. Druga możliwość to wniesienie powództwa bezpośrednio do sądu.
Co istotne, poszkodowany przedsiębiorca może żądać odszkodowania od wszystkich przedsiębiorstw będących w zmowie cenowej, nawet jeżeli zawierał umowę tylko z jednym z nich.
Termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji wynosi 5 lat, a jego bieg nie rozpoczyna się przez czas trwania naruszenia.
Zmowy cenowe – podsumowanie
Zmowy cenowe to poważne zagrożenie dla konkurencji na rynku. Firmy, które uczestniczą w zmowach cenowych, ograniczają rynek i eliminują konkurencję, co skutkuje wyższymi cenami dla konsumentów. Co więcej, zmowy cenowe są nielegalne i prowadzą do poważnych sankcji dla firm i ich kierownictwa.
Jeśli zainteresował Cię powyższy temat, chcesz poznać więcej szczegółów lub masz pytania, zapraszamy do kontaktu! Nasi specjaliści są do Twojej dyspozycji.
FAQ – pytania i odpowiedzi na temat: Zmowy cenowe
Czym są zmowy cenowe?
Zmowy cenowe to porozumienie między firmami mające na celu kontrolę lub ustalanie cen w celu ograniczenia konkurencji na rynku.
Dlaczego zmowa cenowa jest nielegalna?
Zmowa cenowa zaburza konkurencję, co prowadzi do wyższych cen dla konsumentów i zahamowania innowacji. Jest to sprzeczne z prawem antymonopolowym.
Jakie są konsekwencje zmowy cenowej?
Konsekwencje obejmują kary finansowe, reputacyjne oraz możliwość postępowań karnych przeciwko osobom zaangażowanym w zmowę.
Jak rozpoznać zmowę cenową?
Znakiem zmowy cenowej może być nagłe podniesienie cen w całej branży lub nienaturalnie stabilne ceny wśród konkurentów.
Jakie są przykłady zmowy cenowej?
Przykłady to uzgadnianie cen przez producentów lub podwykonawców, ustalanie marż lub dzielenie rynku.
Jak zgłosić podejrzenie zmowy cenowej?
W Polsce zgłoszenia można dokonywać do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), który prowadzi postępowania w sprawie praktyk antykonkurencyjnych.
Jakie są różnice między zmową cenową a legalnymi praktykami rynkowymi?
Legalne praktyki to konkurencyjne ustalanie cen przez rynek, podczas gdy zmowa cenowa to porozumienie mające na celu kontrolę cen.
Jakie są skutki zmowy cenowej dla konsumentów?
Konsumenci płacą więcej za produkty i usługi, mają mniejszy wybór, a jakość produktów może się pogorszyć z powodu braku konkurencji.
Czy zmowa cenowa jest powszechna?
Choć nie jest bardzo powszechna, zmowa cenowa występuje w różnych sektorach gospodarki, a organy regulacyjne stale monitorują rynek, aby ją zwalczać.
Czy wszystkie formy zmowy cenowej są zabronione?
Tak, wszystkie formy zmowy cenowej są nielegalne, niezależnie od branży czy skali.