Firmy fasadowe (spółki fasadowe) to podmioty, które w rzeczywistości nie prowadzą działalności gospodarczej lub jest ona wyłącznie minimalna. Co kryje się za ich fasadą? Jakie konsekwencje wiążą się z ich założeniem i działaniem? Szczegóły omawiamy poniżej.
Firmy fasadowe – czym są i jak działają?
Firmy fasadowe, znane również jako shell companies, to formalnie legalnie działające podmioty, które nie prowadzą rzeczywistej działalności gospodarczej lub prowadzą tzw. minimalną działalność. Ich celem jest często:
- ukrywanie tożsamości rzeczywistych właścicieli lub
- unikanie płacenia podatków.
Jakie są cechy firmy fasadowej?
Firmy fasadowe często charakteryzują się m.in. następującymi cechami:
- Brak fizycznej siedziby – spółka fasadowa nie ma m.in. biura, adresu ani innych fizycznych aktywów.
- Brak wykwalifikowanej kadry – spółka fasadowa nie zatrudnia wykwalifikowanych pracowników.
- Niska wartość dodana – spółka fasadowa nie generuje znaczącej wartości dodanej i nie prowadzi realnej działalności gospodarczej.
- Transakcje z podmiotami powiązanymi – spółka fasadowa dokonuje transakcji głównie z podmiotami powiązanymi.
- Zarządzanie z zagranicy – decyzje dotyczące zarządzania spółką są podejmowane poza krajem, w którym spółka ma wskazaną siedzibę.
Stanowisko Unii Europejskiej w sprawie firm fasadowych
Pod koniec grudnia 2021 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy Rady wprowadzającej zasady zapobiegania nadużywaniu firm fasadowych do celów podatkowych (tzw. unshell directive lub ATAD 3). Regulacja prawna ma na celu przeciwdziałanie wykorzystywaniu firm fasadowych do unikania płacenia podatków.
Założenia unshell directive a działalność firm fasadowych
Celem unshell directive jest zwalczanie wykorzystywania firm fasadowych do celów unikania płacenia podatków. Dyrektywa określa szczegółowe kryteria, na podstawie których oceniana będzie działalność takiego podmiotu. Kryteria te obejmują m.in.:
- posiadanie odpowiednich zasobów ludzkich i materialnych do prowadzenia deklarowanej działalności,
- prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej w danym państwie członkowskim,
- ponoszenie rzeczywistych kosztów i ryzyka związanych z prowadzoną działalnością.
Podmioty, które nie spełnią tych kryteriów, zostaną uznane za firmy fasadowe i będą zobowiązane do wielu obowiązków, m.in.:
- ujawnienia swoich rzeczywistych właścicieli i beneficjentów,
- prowadzenia rzetelnej rachunkowości,
- poddania się audytom podatkowym.
Firmy fasadowe a zakres obowiązywania dyrektywy ATAD 3
Dyrektywa ATAD 3 obejmuje szeroki zakres podmiotów, które:
- prowadzą działalność gospodarczą,
- niezależnie od formy prawnej,
- posiadającą miejsce rezydencji podatkowej w jednym z państw członkowskich.
Poza zakresem działania dyrektywy pozostaną:
| Podmiot | Objaśnienie |
| Struktury holdingowe w tym samym państwie | wyłączenie dotyczy struktur holdingowych, których beneficjent rzeczywisty i zależne spółki operacyjne są rezydentami tego samego państwa członkowskiego (brak elementu transgranicznego) |
| Instytucje finansowe UE | wyłączenie dotyczy instytucji finansowych regulowanych prawem unijnym, np. banków, towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych |
| Spółki notowane na giełdach UE | wyłączenie obejmuje spółki notowane na regulowanych rynkach finansowych w UE |
| Podmioty z co najmniej 5 pracownikami | wyłączenie dotyczy podmiotów zatrudniających w pełnym wymiarze czasu pracy minimum 5 osób, które wykonują wyłącznie zadania generujące tzw. istotny dochód |
Istota przychodu kwalifikowanego w unshell directive
W dyrektywnie unshell directive przychody kwalifikowane mają fundamentalne znaczenie dla zrozumienia jej mechanizmu. Oznaczają przychód pasywny, który może zostać wzięty pod uwagę przy ocenie, czy dany podmiot spełnia minimalne wymogi dotyczące aspektu ekonomicznego.
Do przychodu kwalifikowanego zalicza się m.in.:
| Źródło | Przykład |
| dochody pasywne z różnych źródeł | m.in.: odsetki lub inne dochody z aktywów pieniężnych (w tym kryptowalut), należności licencyjne i inne dochody z tytułu własności intelektualnej, przemysłowej, zezwoleń |
| Dywidendy i zyski kapitałowe | np. ze sprzedaży: udziałów, akcji, papierów wartościowych |
| Przychody z leasingu finansowego | np. odsetki od rat leasingowych |
| Przychody z nieruchomości | np. najem, przychody ze sprzedaży |
| Przychody z ruchomego mienia o wartości powyżej 1 miliona euro | z wyłączeniem gotówki, udziałów i papierów wartościowych |
| Przychody z usług ubezpieczeniowych, bankowych i innych usług finansowych | np. składka ubezpieczeniowa, opłata za prolongatę |
| Przychody z usług zleconych zagranicznym podmiotom powiązanym | m.in. z usługi wykonywanych w Polsce, usługi są ściśle związane z zakładem lub miejscem prowadzenia działalności w Polsce |
Znaczenie przychodów kwalifikowanych dla firm fasadowych
Wysokość przychodów kwalifikowanych ma kluczowe znaczenie dla określenia ryzyka uznania danego podmiotu za firmę fasadową. Podmioty o wysokim poziomie przychodów kwalifikowanych (np. powyżej 75% przychodów podmiotu w ciągu dwóch poprzednich lat podatkowych stanowiły przychody kwalifikowane) będą podlegać bardziej rygorystycznym obowiązkom w zakresie wykazywania ich substancji ekonomicznej.
Podmioty, które nie spełniają kryteriów wyłączenia z dyrektywy ATAD 3, zobowiązane są do przeprowadzenia autokontroli. Jej celem jest ocena, czy dany podmiot spełnia kryteria podmiotu o podwyższonym ryzyku tzw. high-risk entity.
Warunki uznania podmiotu za firmę fasadową według unshell directive
Dyrektywa ATAD 3 wprowadza nowe kryteria identyfikacji firm fasadowych, które opierają się na dwóch testach:
- Test istoty.
- Test zarządzania.
Spełnienie jednego z tych dwóch testów jest wystarczające do uznania spółki za firmę fasadową.
| Kryterium | Test istoty | Test zarządzania |
| Definicja | Spółka nie spełnia istoty ekonomicznej, jeśli nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej i jej istnienie ma wyłącznie na celu osiągnięcie korzyści podatkowych. | Spółka nie jest zarządzana w sposób należyty, jeśli decyzje dotyczące jej zarządzania i działalności są podejmowane poza terytorium państwa członkowskiego UE, w którym spółka ma siedzibę. |
| Cel | Identyfikacja spółek, które nie prowadzą realnej działalności gospodarczej i służą jedynie do optymalizacji podatkowej. | Identyfikacja spółek, których rzeczywiste zarządzanie odbywa się poza krajem siedziby, co może utrudniać kontrolę podatkową. |
| Wskaźniki | – Brak fizycznej obecności spółki (np. biura, adresu) – Brak wykwalifikowanej kadry pracowniczej – Niska wartość dodana generowana przez spółkę niski poziom wydatków na prowadzenie działalności – Transakcje dokonywane głównie z podmiotami powiązanymi – Korzystanie z usług innych podmiotów powiązanych (np. zarządzanie, księgowość) | – Decyzje dotyczące zarządzania spółką podejmowane są przez osoby spoza Polski – Akta spółki i dokumentacja księgowa znajdują się poza Polską – Spółka nie ma faktycznego zarządu w Polsce – Spółka korzysta z usług zarządczych świadczonych przez podmioty powiązane zlokalizowane poza Polską |
| Konsekwencje niespełnienia testu | – Dodatkowe zobowiązania podatkowe dla podmiotów powiązanych ze spółką fasadową – Ograniczenie możliwości korzystania z ulg podatkowych – Kary podatkowe – Odpowiedzialność cywilna | – Dodatkowe zobowiązania podatkowe dla podmiotów powiązanych ze spółką fasadową – Ograniczenie możliwości korzystania z ulg podatkowych – Kary podatkowe – Odpowiedzialność cywilna |
Skutki uznania podmiotu za firmę fasadową
Uznanie podmiotu za firmę fasadową w świetle dyrektywy ATAD 3 może mieć poważne i dotkliwe konsekwencje podatkowe dla danego podmiotu. Oto niektóre z nich:
| Konsekwencja | Skutek |
| Transparentność podatkowa (ang. look-through entity) | Oznacza to, że jego dochody i straty będą przypisywane bezpośrednio jego beneficjentom rzeczywistym, a nie samemu podmiotowi. Konsekwencją tego może być wzrost obciążeń podatkowych beneficjentów rzeczywistych, którzy będą musieli odprowadzać podatki od dochodów spółki fasadowej w swoich krajach rezydencji. |
| Odmowa wydania certyfikatu rezydencji podatkowej | Organy podatkowe mogą odmówić podmiotowi wydania certyfikatu rezydencji podatkowej lub wydać certyfikat z informacją o braku możliwości skorzystania ze zwolnienia z poboru podatku u źródła. Certyfikat rezydencji podatkowej jest często wymagany do korzystania z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i innych ulg podatkowych. |
| Utrata korzyści podatkowych | Spółka fasadowa zostanie pozbawiony możliwości skorzystania z korzyści podatkowych na podstawie unijnego reżimu parent–subsidiary (zwolnienie z podatku u źródła dla dywidend, odsetek, należności licencyjnych). Może to również dotyczyć korzyści wynikających z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. |
| Dodatkowe koszty | Np. związanymi z odwołaniem się od decyzji organów podatkowych lub restrukturyzacją działalności. |
Czym są firmy fasadowe? Podsumowanie
Firmy fasadowe to poważny problem, z którym zmaga się wiele państw. Ich istnienie może prowadzić do strat w budżecie państwa, a także do nieuczciwej konkurencji. Dlatego tak ważne jest, aby znać mechanizmy działania tych spółek i umieć je identyfikować.
Potrzebujesz więcej informacji o spółkach fasadowych? Zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami! Eksperci odpowiedzą na wszystkie Twoje pytania.
FAQ – Pytania i odpowiedzi na temat: Firmy fasadowe
Czym jest firma fasadowa?
Firma (spółka) fasadowa to taka, która nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej, a jej jedynym celem jest osiągnięcie korzyści podatkowych. Te korzyści mogą obejmować np. unikanie lub zmniejszanie zobowiązań podatkowych, ukrywanie dochodów lub pranie brudnych pieniędzy.
Jakie są kryteria uznania firmy za fasadową?
Istnieje dwa główne kryteria uznania spółki za fasadową:
Test istoty – spółka nie spełnia istoty ekonomicznej, jeśli nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej i jej istnienie ma wyłącznie na celu osiągnięcie korzyści podatkowych.
Test zarządzania – spółka nie jest zarządzana w sposób należyty, jeśli decyzje dotyczące jej zarządzania i działalności są podejmowane poza terytorium państwa członkowskiego UE, w którym spółka ma siedzibę.
Jakie są konsekwencje prowadzenia działalności przez firmę fasadową?
Konsekwencje prowadzenia działalności przez firmę fasadową mogą być dotkliwe zarówno dla samej firmy, jak i dla jej właścicieli. Obejmują one m.in.:
Dodatkowe zobowiązania podatkowe – organy podatkowe mogą naliczyć dodatkowe zobowiązania podatkowe na spółkę i jej właścicieli.
Kary podatkowe – spółka i jej właściciele mogą zostać ukarani grzywną za prowadzenie działalności przez spółkę fasadową.
Odpowiedzialność cywilna – właściciele spółki fasadowej mogą ponieść odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone innym podmiotom.
Odpowiedzialność karna – w niektórych przypadkach prowadzenie działalności przez spółkę fasadową może stanowić przestępstwo karne.
Jak uchronić się przed firmami fasadowymi?
Przedsiębiorcy mogą uchronić się przed firmami fasadowymi, stosując się do następujących zasad:
Dokładnie weryfikuj kontrahenta – przed nawiązaniem współpracy z nowym kontrahentem, należy go dokładnie zweryfikować. Należy sprawdzić m.in. jego adres, dane rejestrowe, kadrę pracowniczą i rodzaj prowadzonej działalności.
Unikaj transakcji z podmiotami o niskiej transparentności – należy unikać transakcji z podmiotami, które nie są przejrzyste w swojej działalności. Dotyczy to m.in. spółek zarejestrowanych w rajach podatkowych.
Korzystaj z usług doradcy podatkowego – w razie wątpliwości co do kontrahenta lub transakcji, warto skonsultować się z doradcą podatkowym.
Gdzie mogę uzyskać więcej informacji na temat firm fasadowych?
Więcej informacji na temat firm fasadowych można znaleźć na stronach internetowych:
Ministerstwa Finansów
Krajowej Administracji Skarbowej
Unii Europejskiej.