Dziedziczenie przedsiębiorstwa, czyli tzw. sukcesja, to proces związany z wieloma aspektami prawno-podatkowymi. W artykule poniżej podpowiadamy, co należy wziąć pod uwagę w przypadku otrzymania przedsiębiorstwa w spadku. Zapraszamy do lektury.
Spis treści
- Czym jest sukcesja?
- Zarząd sukcesyjny – czym jest?
- Jak powołać zarządcę sukcesyjnego i kto może nim zostać?
- Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego
- Dziedziczenie przedsiębiorstwa a podatki
Czym jest sukcesja?
Sukcesja to proces przenoszenia własności i kontroli nad przedsiębiorstwem z jednej osoby lub grupy na inną osobę lub grupę. Może mieć miejsce w różnych okolicznościach, takich jak śmierć właściciela, sprzedaż przedsiębiorstwa, przejście na emeryturę lub niezdolność do kierowania przedsiębiorstwem.
Sukcesja jest ważnym wyzwaniem dla wielu przedsiębiorstw, ponieważ w przypadku nieprawidłowego przejścia może dojść do utraty wartości przedsiębiorstwa lub całkowitego jego upadku. Dlatego przedsiębiorcy powinni rozważyć sukcesję i przygotować się do niej odpowiednio wcześniej.
Proces sukcesji zazwyczaj obejmuje wiele aspektów, takich jak prawne i podatkowe kwestie, zarządzanie pracownikami, zapewnienie ciągłości działalności i ochronę wartości przedsiębiorstwa. W zależności od okoliczności, proces sukcesji może być prosty lub skomplikowany i może wymagać pomocy zewnętrznych ekspertów, takich jak prawnicy, doradcy podatkowi i konsultanci biznesowi.
Zarząd sukcesyjny – czym jest?
Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem, która pozwala na utrzymanie jego płynności działania po śmierci przedsiębiorcy. Dzięki temu, że przedsiębiorca wyznacza zarządcę jeszcze za życia i zgłasza go do CEIDG, po jego śmierci zarządca może natychmiast przejąć prowadzenie firmy bez konieczności załatwiania spraw u notariusza. W przypadku powołania zarządu sukcesyjnego umowy z pracownikami oraz kontrakty z kontrahentami pozostaną w mocy, a ciągłość wykonywania kontraktów będzie zachowana. Ponadto, zarządca sukcesyjny może szybko uzyskać potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji lub zezwoleń.
Zadaniem zarządcy sukcesyjnego jest prowadzenie przedsiębiorstwa do czasu uregulowania formalności spadkowych, w szczególności za umowy z pracownikami, kontakty z kontrahentami, sprawy podatkowe czy ZUS. Okres zarządzania wynosi zwykle 2 lata od dnia śmierci przedsiębiorcy, jednakże w przypadku ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres na czas nie dłuższy niż 5 lat. Dzięki temu rozwiązaniu następcy prawni mają czas na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować działalność na własny rachunek, sprzedać firmę, czy ją zamknąć, a przedsiębiorstwo nie traci płynności działania w tym okresie.
Jak powołać zarządcę sukcesyjnego i kto może nim zostać?
Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych.
Nie może jednak zostać nim osoba, wobec której prawomocnie orzeczono:
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej,
- środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę, lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem.
Zarządcą sukcesyjnym nie może być też osoba prawna, czyli – na przykład – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Przedsiębiorca ma możliwość wyboru sposobu ustanowienia zarządcy sukcesyjnego. Może to być osoba wskazana przez przedsiębiorcę lub prokurent, który z chwilą śmierci przedsiębiorcy staje się automatycznie zarządcą sukcesyjnym. Niezależnie od wybranej formy ustanowienia, wymagana jest zgoda wskazanej osoby oraz dokonanie zgłoszenia do CEIDG. Zgłoszenia można dokonać zarówno podczas ustanawiania prokurenta, jak i po udzieleniu mu prokury. Nie ma wymagań co do specjalnych uprawnień czy wykształcenia dla prokurenta, a jedynym wymaganiem jest pełna zdolność do czynności prawnych i brak orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Jeśli przedsiębiorca nie ustanowił zarządcy sukcesyjnego przed swoją śmiercią, to małżonek przedsiębiorcy, spadkobierca ustawowy, spadkobierca testamentowy lub zapisobierca windykacyjny mają prawo powołać zarządcę sukcesyjnego w ciągu dwóch miesięcy od daty śmierci przedsiębiorcy. Warunkiem jest, że małżonek lub spadkobierca muszą mieć prawo do dziedziczenia przedsiębiorstwa, a zapisobierca windykacyjny musi mieć udział w przedsiębiorstwie zgodnie z treścią testamentu.
Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego
Zarządca sukcesyjny ma prawo korzystać z danych i nazwy firmy zmarłego przedsiębiorcy, dodając jedynie oznaczenie „w spadku”. Jego obowiązkiem jest wykonywanie praw i obowiązków, które wynikają z prowadzonej przez zmarłego przedsiębiorcę działalności gospodarczej oraz prowadzenia przedsiębiorstwa „w spadku”. Zarządca nie ma możliwości przeniesienia swoich obowiązków, ale może ustanowić pełnomocnika do poszczególnych lub konkretnych czynności. Ma prawo do występowania w sprawach związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku, zarówno w postępowaniach administracyjnych, podatkowych, jak i sądowo-administracyjnych.
Zarządca sukcesyjny działa na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, którzy odpowiadają solidarnie za wszelkie zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Właściciele mają także prawo do uczestniczenia w zyskach i stratach, które wynikają z prowadzenia przedsiębiorstwa. Zarządca wypłaca im zyski w odpowiednich proporcjach.
Nie odpowiada on jednak osobiście za długi przedsiębiorstwa ani nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, z wyjątkiem przypadków określonych w odrębnych przepisach. Zarządca odpowiada jednak za szkody wynikłe z nienależytego wykonywania swoich obowiązków i może być odpowiedzialny za zobowiązania podatkowe i ZUS, jeśli egzekucja z innych źródeł będzie bezskuteczna.
Zarządca może wykonywać swoje obowiązki bezpłatnie lub pobierać wynagrodzenie na podstawie umowy z osobami, na rzecz których działa. W przypadku pobierania wynagrodzenia stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o zleceniu, a zarządca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ZUS.
Jednym z istotnych zadań, jakie spoczywają na zarządcy sukcesyjnym, jest przygotowanie i złożenie inwentarza przedsiębiorstwa w spadku u notariusza. Inwentarz ten musi obejmować składniki przedsiębiorstwa w spadku wraz z określeniem ich wartości według stanu i cen z chwili śmierci przedsiębiorcy oraz długi spadkowe związane z działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy wraz z ich wysokością według stanu z chwili jego śmierci. Zarządca sukcesyjny ma obowiązek sporządzenia inwentarza niezwłocznie po objęciu funkcji. Właściciele przedsiębiorstwa w spadku mają prawo żądać od zarządcy sprawozdania z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego.
Dziedziczenie przedsiębiorstwa a podatki
- Podatek dochodowy
W kontekście podatku dochodowego wskazać należy, że w przypadku, gdy przedsiębiorca i jego zmarły małżonek posiadali przedsiębiorstwo jako majątek wspólny, a zmarły nie prowadził działalności gospodarczej, to przedsiębiorca będzie podatnikiem od całego przychodu. Przychody z prowadzenia przedsiębiorstwa będą opodatkowane wyłącznie przez żyjącego współmałżonka, a udziały nabyte przez spadkobierców nie będą brały udziału w podziale zysku. Właścicielem całego przedsiębiorstwa uznaje się żyjącego współmałżonka, w tym również udział zmarłego małżonka oraz innych, nabytych w tym okresie składników majątku przedsiębiorstwa. Podatek dochodowy będzie opodatkowany na podstawie kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zwolnień i ulg podatkowych oraz obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku.
W przypadku, gdy przedsiębiorstwo przeszło na rzecz spadkobierców, to zgodnie z prawem rozlicza się ono podatek dochodowy od przychodów uzyskanych w okresie od dnia śmierci przedsiębiorcy do końca roku podatkowego. Przedsiębiorstwo w spadku ma obowiązek złożenia właściwego formularza PIT do 30 kwietnia roku następnego. Ważne jest, aby pamiętać, że nie jest możliwe złożenie przez przedsiębiorstwo w spadku deklaracji podatkowej za okres od początku roku do dnia śmierci przedsiębiorcy. Zobowiązanie podatkowe zmarłego przedsiębiorcy za ten okres ustala organ podatkowy w decyzji podatkowej, którą następnie doręcza spadkobiercom.
Przedsiębiorstwo w spadku musi również wyliczać i wpłacać zaliczki na podatek dochodowy w związku z kontynuacją działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy.
- Podatek VAT
Po śmierci przedsiębiorcy, który ustanowił zarząd sukcesyjny, nie zostanie on automatycznie wykreślony z rejestru jako podatnik VAT. Naczelnik urzędu skarbowego otrzyma informacje o zarządcy sukcesyjnym lub zmianie danych i na tej podstawie dokona odpowiednich zmian w rejestrze. Podatek VAT obejmuje towary własnej produkcji oraz towary, które nie były wcześniej dostarczane.
- Podatek od spadków i darowizn
Jeśli osoba fizyczna nabywa przedsiębiorstwo lub udział w nim w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego, to może być zwolniona z podatku od spadków i darowizn, pod pewnymi warunkami. Przede wszystkim nabycie takie musi zostać zgłoszone właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądu, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego. Nabywca musi wypełnić formularz SD-ZP lub SD-Z2, jeśli jest osobą z najbliższej rodziny.
Drugim warunkiem jest to, że nabywca musi prowadzić przedsiębiorstwo przez co najmniej 2 lata od dnia nabycia, chyba że jest osobą z kręgu najbliższej rodziny. Jeśli przedsiębiorstwo zostało nabyte przez więcej niż jedną osobę lub wniesione jako wkład do spółki, to zwolnienie z podatku przysługuje, pod warunkiem że objęte w zamian udziały lub akcje nie zostaną sprzedane przed upływem 2 lat od dnia nabycia.
Długi i ciężary związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, obciążające to przedsiębiorstwo, nie są odliczane od wartości pozostałych rzeczy lub praw majątkowych, które stanowią przedmiot spadku. Nabywcy przedsiębiorstwa nie muszą prowadzić go osobiście.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy. Nasi specjaliści są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.